Voor de Onze-Lieve-Vrouw-ter-Duinenkerk in Mariakerke, zondagmiddag, zon achter de wolken, staat een busje met achterop een billboard van het Vlaams Belang: ‘West-Vlaanderen weer van ons.’ Een kluitje witte jasjes van het VB. Naast Ensors graf een plateau met een katheder, een vijftal vlaggen, o.a. de Europese. Een jongetje gaat huilend op de grond liggen voor restaurant Sorrento, uit het kerkje klinkt pianomuziek. De VB-wagen rijdt weg, de witte jasjes verdwijnen. Ik lees in Allah van Miroslav Volf, die stelt dat de islamitische God en die van de christenen dezelfde is. Vanuit de ingang van de kerk een glimmende kale kop en een roze fluwelen pak.
Dan buiten op het grasveldje een fanfare: zwarte broeken, baretten en blauwe bloesjes. ‘Ik James Ensor’ van de Zwitserse kunstenaar Daniel Spoerri, bedekt met een doek beschilderd met ensoriaane droedels door Herr Seele, zal worden onthuld. Spoerri richtte het Musée Sentimental op, een museum met dependances in heel Europa, bedoeld om verborgen geschiedenissen te openbaren. In het Musée Sentimental de Prusse in 1981 in Berlijn werden 130 opvouwbare stalen kerstbomen tentoongesteld, oorspronkelijk voor soldaten aan het front in WOI. Er werden ook wat echte getoond, dode, zonder naalden. Een student die het zag moest huilen.
De fakkel van het Ensor-jaar wordt overgedragen aan Antwerpen, momenteel nog te zien: ‘Ensors stoutse dromen. Het impressionisme voorbij.’ Ik wil Herr Seele vragen naar Ensor en het surrealisme, maar hij wordt voortdurend aangesproken. Na de lunch bij Sorrento zien we de fanfare de aftocht blazen in de Duinhelmstraat. ‘Voor Ensor was de gothiek de lijn, de renaissance de beweging,’ verklaart Herr Seele bij de kassa, ‘en hijzelf symboliseerde het licht.’ Buiten: ‘Ze zochten naar een nieuwe rol voor Christus. God die mens wordt, is een surrealistisch gegeven.’ Een hardloper met mooie benen rent voorbij en er is een poedel. ‘Ensor werd eens aangesproken waarom hij zo triest was. Iemand had tegen hem gezegd dat hij géén religieuze schilder was.’ Een man op basketbalschoenen met een T-shirt met daarop ‘You are looking great today’ vraagt naar een jeugdvereniging, maar dat is bij een kerkje in een dorp verderop.
Deze maand: vive le surréalisme! 100 jaar, net als De Toverberg; ‘het laagland’ tegen ‘hierboven’. ‘Zal ook uit dit wereldfeest des doods, ook uit deze vreselijke koortsgloed, waarin overal in het rond de regenachtige avondhemel is ontstoken, eens de liefde zich verheffen?’ eindigt het. Liefde op het wereldtoneel? Surrealisme. We kunnen meteen door met Olga Tokarczuks nieuwste, die een feministisch antwoord op Mann schijnt te zijn. Gelooft u nog in de heerschappij van de logica? Lees vooral het meest recente nummer van Terras (‘Magia/No magia’): ‘Mexico door de lenzen van 26 vrouwelijke auteurs’. En exclusief op de site Bram Essers kerstverhaal! ‘De blijde boodschap bestond uit slecht vertaalde bijsluiters.’
De geboorte van het surrealisme vond overigens al eerder plaats. ‘Nou ja, waar heb je nu geen ongerijmdheden?’ eindigt Gogol in ‘De neus’, over een man die zijn neus verliest en hem op de trein ziet stappen. Een klassieke Nederlandse dichter sprak ooit over de ‘vodden’ die dromen zijn – net als het denken weliswaar – maar wij, voddenrapers, weten dat daarin de waarheid schuilt. ‘Het bestaan is elders,’ zoals André Breton het eerste Surrealistisch Manifest uit 1924 besloot. Wat zijn úw stoutste dromen? Droom verder. – JvdS