Deze maand bleek de uitslag van de Provinciale-Statenverkiezing in combinatie met het adagium dat de geschiedenis zich herhaalt voedingsbodem voor ontsteltenis: een populistische partij boekte een forse overwinning, waardoor menigeen de ontmanteling van de liberale democratie onafwendbaar acht.
Evenzogoed als u fysiek geweld moet schuwen, omdat het meestal uitloopt op escalerend bloedvergieten, is het zinloos om in Hollands Maandblad een politiek kopstuk op de korrel te nemen. Dat resulteert in niets meer dan wat Brodsky ‘een ontlading van onaangename gevoelens’ noemt. Niemand is daarmee geholpen. Weliswaar heeft dit tijdschrift een overzichtelijk abonneebestand, maar het politieke landschap kan het niet beïnvloeden door haar abonnees streng toe te spreken. Hollands Maandblad bezigt van oudsher zelfspot, niet zelfoverschatting. Overtuigd dat u niet wars bent van donquichotterie (u leest immers een literair tijdschrift) en dat u soortgelijke verkiezingsresultaten in 2021 vreest, is het wellicht zinvoller af te vragen of andersdenkenden – die zich niet verschuilen achter de gordijnen van het kiezershok – überhaupt op andere gedachten kunnen worden gebracht.
Hoogstwaarschijnlijk wel, maar alleen met de juiste mate en manier van inspanning. Iemand een nieuw perspectief bijbrengen noodzaakt namelijk een herculeswerk van luisteren, inleven en kalmeren. Vergeef de ongepolijste vergelijking: dat pakket spelregels doet denken aan onderhandelen met een ideële gijzelnemer. Een gijzelingsonderhandelaar maakt ellenlange dagen waarin hij sympathie moet opbrengen voor geëmotioneerde gesprekspartners, die geen tegenwerpingen dulden en met executies dreigen. Boven alles mag de bemiddelaar nooit het eigen gelijk uitdragen, hoewel dat na schoon beddengoed de sterkst onderschatte primaire levensbehoefte is.
In het geval van een gijzelingsonderhandeling lonkt een concreet resultaat: geen slachtoffers. Voor een overredingsproces van iemand die gelooft in andere staatskundige beginselen, is een bevredigende uitkomst zeldzaam. Tevens is het mogelijk dat een discussiepartner in ad hominem-tirades ontsteekt en het tafelgerei uit het raam keilt. Gelukkig kunnen ‘onderhandelaars’ die voornoemde spelregels in acht nemen twijfel injecteren in een gijzelnemer dan wel politieke opponent – die laatste groep is doorgaans minder dogmatisch. Neem dat gegeven als aanknopingspunt om op microniveau, tijdens kerstdiners en kringverjaardagen, rustig te zagen aan de poten van andermans denkbeelden. Soms is de democratische burgerplicht uitstekend te vervullen onder het genot van een stuk banketstaaf en leverworstplakken en kunnen de spandoeken en protestborden in de garage blijven. Verzaken is geen optie.
Misschien bent u door de vereiste inspanningen en magere oogst van politiek discussiëren ontmoedigd. Onttrek dan motivatie aan Theodore Roosevelt die stelde: ‘Niets is de moeite waard als je het kunt krijgen zonder inspanning, pijn en moeite.’ Het is dan discutabel of de geschiedenis zich herhaalt, maar dat zonder die drietrapsraket niets van waarde ontstaat, hoeft niemand Hollands Maandblad uit te leggen. – D.G.