Het vertalen van Shakespeare is en blijft een bijzondere onderneming. Na eerder vertalingen te hebben gemaakt van de sonnetten (De sonnetten; 1993, 2018) alsook van de lange dichtwerken Venus en Adonis (2014) en De schennis van Lucretia (2015) en van Shakespeares beroemdste drama Hamlet (dat in 2013 verscheen in de Perpetuareeks van Athenaeum-Polak & Van Gennep), vertaalde ik vorig jaar The Tragedy of Othello, the Moor of Venice, beter bekend als Othello. In al die jaren is de belangstelling van uitgeverszijde voor Shakespeare in het Nederlands, en zeker voor zijn drama’s, overigens steeds geringer geworden, maar mijn vertaling van Othello is, tezamen met een herdruk van Hamlet, dan toch verschenen bij de kleine, maar prestigieuze uitgeverij De Wilde Tomaat.
De recente trend bij het vertalen van Shakespeares drama’s voor het Nederlandse toneel, is populariseren, inkorten en volgens eigen inzicht bewerken. Niet zelden klinkt de eigen tijd daardoor luid door de woorden van de bard heen. Zo beklemtoonde de vertaling die Hafid Bouazza in 2003 maakte voor de voorstelling van Toneelgroep Amsterdam (in co-productie met Anette Speelt) in de regie van Ivo van Hove, het feit dat Othello een misogyne Moor uit de Arabische wereld (lees: een islamitische vrouwenhater) was. En zo beklemtoont de recente bewerking door regisseur Daria Bukvić voor Het Nationale Theater het ‘alledaags racisme’ waarmee de zwarte Othello te maken heeft in de wereld van ‘witte’ machthebbers.
Mijn eigen doel was de tekst van Othello zo goed en zo kwaad als het gaat te vertalen. Daarbij probeerde ik vast te houden aan het uitgangspunt een hoge mate van verstaanbaarheid te combineren met behoud van de retorische kwaliteit van Shakespeares blanke verzen. Ook wilde ik zijn taal zo genietbaar mogelijk overbrengen zonder woordkeus en stijl meer te vereenvoudigen dan voor het begrip noodzakelijk lijkt, en zonder afbreuk te doen aan de zeggingskracht van de dialoog.
Zoals bekend zijn de moeilijkheden bij het vertalen van Shakespeare aanzienlijk, want nog afgezien van het probleem van de juiste oertekst, is het meer dan eens obscuur wat hij heeft bedoeld. Gelukkig zijn er diverse geannoteerde wetenschappelijke uitgaven van de teksten, die doorgaans uitkomst bieden. In het geval van Othello stuitte ik evenwel al in de eerste scène van het eerste bedrijf op een probleem waar geen van de door mij geraadpleegde edities goed raad mee wist. En tot op de dag van vandaag sta ik zelf ook nog in dubio over de tekst, de bedoeling en de vertaling van de betreffende passage.