Onlangs zond een vriend mij een sms met daarin de zinsnede ‘de grafkelder te Wieuwerd’. Deze woorden komen uit Nader Tot U van Gerard Reve, die in de tijd van dat boek in Friesland (Greonterp) woonde, waar ook Wieuwerd (Wiuwert in het Fries) ligt. Oké, ik geef toe, Reve wist ik, maar van het specifieke boek was ik niet helemaal zeker en de pagina had ik al helemaal niet direct paraat. Ik moest het opzoeken. Natuurlijk kon ik naar de planken ‘Reve’ in de boekenkast lopen en gaan neuzen, maar als kind van mijn tijd wist ik zeker dat ik het ‘met de computer’ sneller zou vinden. En jawel. Op Google Books kun je het citaat vinden. Blijkbaar heeft de University van Michigan de tekst van het meesterwerk digitaal opgeslagen en hoewel je niet het hele boek kunt lezen, kun je wel in de tekst zoeken. En inderdaad ‘de grafkelder te Wieuwerd’ op pagina 54 verschijnt meteen als ‘treffer’.
Bij dit digitale avontuur moest ik niet voor het eerst denken aan het stuk dat Gerards broer, Karel van het Reve, schreef over het opslaan en opzoeken van informatie op ‘een schrijfmachine met scherm en geheugen’. Heel toepasselijk zocht ik dat artikel ook op ‘op de computer’ in plaats van de boekenkast om te kiepen. Het betreft het stuk “Mijn bedrijf bestaat uit lezen en schrijven” (de aanhalingstekens maken deel uit van de titel), opgenomen in deel 5 van Karels Verzameld werk op pagina’s 952 tot 957. Het is een typoscript uit 1983 dat in 2010 ‘opdook’ en toen opmerkelijk genoeg in het dagblad Trouw integraal werd afgedrukt onder de titel ‘In een minuut zekerheid’.* De bezorgers van het Verzameld werk lichten in een noot toe dat de tekst blijkbaar bestemd was voor het huisorgaan 1983 van Rank Xerox (thans in Europa Xerox geheten), maar dat een publicatie niet is aangetroffen.
In het stuk beschrijft Van het Reve op haast visionaire wijze wat voor een nieuw soort schrijfmachine hij tot zijn beschikking zou willen hebben. Wij zouden nu zeggen: hij wilde gewoon een krachtige pc met verfijnde tekstverwerking en een permanente verbinding met een open en doorzoekbaar internet, maar anno 1983 kon je dat helemaal nog niet zo formuleren. Sterker nog: 1983 was het jaar waarin de voorloper van internet, ARPANET van het Amerikaanse ministerie van Defensie, overstapte naar TCP/IP als netwerkprotocol (waarbij IP staat voor ‘Internet Protocol’). Daarmee was de geboorte van het internet in zijn huidige vorm een feit, maar het gebruik ervan verspreidde zich aanvankelijk alleen onder universiteiten en overheidsinstellingen in de Verenigde Staten, en pas later ook in Canada, Europa en Japan. Pas begin jaren negentig ontstond het (grafische) World Wide Web (www) dat wij nu ‘internet’ noemen. Pas toen het gebruik ervan in 1993 door de Amerikaanse overheid werd opengesteld voor bedrijven en particulieren, nam het gebruik explosief toe. Waarschijnlijk heeft Karel van het Reve (die in 1999 overleed) nooit geweten dat Pizza Hut in 1994 een van de eerste bedrijven ter wereld was die het www commercieel uitbaatte door online bestellen mogelijk te maken.